Melasa w żywieniu bydła mlecznego

Racjonalne żywienie opiera się na dostarczaniu za pomocą pasz składników pokarmowych w odpowiedniej ilości i jakości, co w zasadniczym stopniu wpływa na poziom hodowli bydła. Najważniejszymi aspektami dzisiejszej hodowli są genetyka i żywienie. Musimy pamiętać, że jeśli myślimy o doskonaleniu stada, poprawieniu genotypu, wydajność, pokroju, czy jakiejkolwiek innej cechy to nie możemy zapomnieć o odpowiednim żywieniu, o zmieniającym się wraz z rozwojem tych cech zapotrzebowaniu. Czynnością od jakiej powinniśmy zaczynać prawidłowe żywienie jest zapoznanie się z zapotrzebowaniem hodowanych zwierząt na składniki pokarmowe białko i energię. Analiza wyników produkcyjnych, nieustanna obserwacja stada, odpowiednia reakcja, co można określić mianem odpowiednia kontrola.

      Na wstępie, rozważań nad zastosowaniem melasy w żywieniu bydła chciałbym krótko wspomnieć o przemianach energetycznych. Przemiany metaboliczne, możemy podzielić na procesy anaboliczne (syntezy) do których zaistnienia potrzebna jest energia (endoenergiczne) oraz kataboliczne (rozkładu) podczas zachodzenia których energia jest wydzielana (egzoergiczne). Do odpowiedniego funkcjonowania organizmu, a także działania procesów fizjologicznych niezbędna jest energia, której głównym źródłem w organizmie są węglowodany (80-90%). Najwięcej jej jest dostarczane w wyniku reakcji katabolicznych glukozy.  Źródłami energii w organizmie oprócz węglowodanów są niewykorzystane aminokwasy, tłuszcze bądź też LKT. Trawienie węglowodanów odbywa się głównie w żwaczu i ma miejsce przy udziale enzymów bakteryjnych. Szybkość trawienia zależy od dostępności dla enzymów bakteryjnych, oraz rozpuszczalności  poszczególnych związków. Cukry łatwo, szybko rozpuszczalne (skrobia, sacharoza) trawione są w żwaczu w ciągu zaledwie kilku godzin, natomiast polisacharydy strukturalne które należą do związków trudno rozpuszczalnych są trawione przez kilkanaście dni. Co do monosacharydów to 99% przereagowuje natychmiast po ich spożyciu w procesie fermentacji.

Rozmawiając o melasie należało by wyjaśnić co to takiego właściwie jest, otóż Melasa jest ciemnobrunatną cieczą, bardzo gęstą (1,35 g/cm3) o swoistym zapachu i smaku. Powstaje jako produkt uboczny podczas produkcji cukru spożywczego, ze 100 kg buraków otrzymuje się około 2,5-4 kg melasy. Parametry jakościowe melasy określa Polska norma handlowa PN-68/R-64772. Najważniejsze z nich to zawartość sacharozy min 47%, pH 7,2 do 9,0. Według danych GUS produkcja za rok 2007 wynosiła 427,8 tysięcy ton. Wykorzystywana jest głównie w produkcji alkoholu i drożdży piekarniczych a wykorzystanie jako paszy w żywieniu zwierząt nie przekracza 10%. . Wartość energetyczna melasy kształtuje się na poziomie 0,78 JPM; 5,5 MJ; 804 VEM. Jeśli chodzi o makropierwiastki Melasy: (g/kg SM) Ca- 1,5; P- 0,3; Mg-2,9; K- 60,6 Na- 14,8 natomiast mikropierwiastki (mg/kg SM) Cu- 22; Fe- 87; Mn- 66; Zn- 18 Skład melasy buraczanej i jej zakwalifikowanie do odpowiedniej grupy pasz, jest bardzo ciekawy, ponieważ jeśli chodzi o konsystencję, ocenę organoleptyczną to na pierwszy rzut oka widzimy gęstą oleistą brunatną substancję, natomiast woda stanowi tylko ok. 20%, pozostałe 80% to sucha masa. Substancję strawną melasy charakteryzuje wysoka zawartość cukrów przede wszystkim najważniejszego składnika sacharozy (około 50%) oraz rafinozy (około 50 g/kg suchej masy). Białko w melasie niema większego znaczenia ponieważ znajdują się w niej niewielkie ilości białka ogólnego, składającego się praktycznie w całości ze związków azotowych niebiałkowych (95%) ulegających całkowitemu rozkładowi w żwaczu (74,1% szybko oraz 25,9% wolno rozkładane;).  Poza tym należy wspomnieć o wysokiej zawartość potasu, który wyraźnie wpływa na wartość bilansu kationowo – anionowego tej paszy w kierunku alkalicznym. Na skład melasy oraz jej konsystencje ma wpływ przede wszystkim jakość i skład chemiczny surowca z którego jest otrzymywana, poza tym ważnym czynnikiem wpływającym na melasę jest sam proces technologiczny, czy warunki przechowywania.

Melasa jako komponent paszowy znajduje swoje zastosowanie głównie w żywieniu krów mlecznych, udział w mieszance treściwej w dawce z udziałem kiszonek z traw może sięgać nawet 9,1%, aczkolwiek główną celem bilansu dawki pokarmowej jest dodatek takiej ilości melasy który pozwoli uzyskać zawartość cukrów rozpuszczalnych wynoszący około 6% w SM dawki. Należy zaznaczyć jednak, że podstawą określenia udziału melasy jest ilość i jakość pozostałych komponentów paszowych w składzie dawki pokarmowej. Poza tym melasa może być stosowana jako dodatek w procesie zakiszania pasz o niskiej zawartości cukrów prostych, optymalny 5% dodatek zapewnia prawidłowy tok procesu kiszenia traw.

Należy jednak pamiętać aby chcąc stosować melasę dobrze zbilansować dawkę pokarmową ponieważ źle zbilansowana dawka,  dostarczająca poprzez  dodatek melasy nadmiar cukru, może doprowadzić do zakłócenia  pracy żwacza w wyniku szybko następującej  produkcji lotnych kwasów tłuszczowych. Stwarza to  zagrożenie obniżenia  odczynu treści, prowadzące do kwasicy żwacza.

Przeprowadzono, szereg badań nad działaniem wpływu dodatku melasy w żywieniu bydła mlecznego, jeśli chodzi o świat to fundamentem analiz są wyniki badań z 2004 roku przeprowadzonych przez Brodericka i Radlofa W doświadczeniu tym badano wpływ wzrastającego udziału melasy (badanie pierwsze suchej melasy i badanie drugie płynnej melasy) w mieszance treściwej: 0, 3, 6 i 9% melasy w SM (zawartość cukrów w SM wynosiła odpowiednio: 2,6; 4,7; 7,4 i 10,0%). Autorzy wykazali, że wprowadzając do mieszanki treściwej dodatek melasy w ilości zapewniającej uzyskanie zawartości 6,3% cukrów rozpuszczalnych w SM dawki z wysokim udziałem kiszonki z lucerny uzyskano najkorzystniejszy efekt wzrostu dziennego pobrania SM było to przy udziale 3% -3 kg, wydajności mleka wzrosła, natomiast poziom tłuszczu spadł o 13%. Mocznik  także spadł o 3% U krów otrzymujących paszę o wymienionej zawartości cukrów rozpuszczalnych obok obniżenia wydalania azotu w moczu stwierdzono także najniższą koncentrację azotu amonowego w treści żwacza, co wskazuje na efektywne wykorzystanie białka dawki w procesie syntezy białka mikrobiologicznego w żwaczu.

Najnowsze krajowe badania nad melasą były prowadzone w Ośrodku Badawczo Wdrożeniowym należącym do Ośrodka Hodowli Zarodowej Osięciny sp. z o.o. dr Lach badał efekt wpływu dodatku melasy dla krów wysoko produkcyjnych. W doświadczeniu były wyodrębnione 3 grupy zwierząt Grupa I otrzymywała dawkę standardową TMR; Grupa II otrzymywała dawkę standardową która wzbogacona była roztworem wodnym melasy podawanym aplikatorem do wozu paszowego w trakcie przygotowywania TMR’u; Grupa III otrzymywała dawkę standardową wzbogaconą roztworem wodnym melasy, podawanym aplikatorem bezpośrednio do indywidualnych koryt wytypowanych zwierząt. Wyniki doświadczenia są obiecujące, bowiem dowiadujemy się z nich że dodatek melasy miał istotny wpływ na wszystkie oceniane czynniki. Opłacalność produkcji jest najistotniejszym czynnikiem a na jej wielkość największy wpływ ma wydajność krów. W badaniu Lacha wydajność grup w których był stosowany dodatek była znacznie większa niż grupy kontrolnej aczkolwiek najlepsze wyniki miała grupa gdzie melasa była dodawana do wozu, wzrost o ponad 15%.  Ilość tłuszczu oraz mocznika znajdująca się w mleku w przypadku obu grup z dodatkiem melasy wyraźnie spadła. Średnia wydajność w 8 tygodniu eksperymentu grupy w której melasa była dodawana do wozu, wzrosła o ponad 2kg natomiast pobranie paszy wzrosło o 5kg.

Karol Artur Klimaszewski

http://www.agrocentrum.pl/melasa-w-zywieniu-bydla-mlecznego/