Ocena prawidłowego odpojenia cieląt siarą

Zdrowie i prawidłowy wzrost cieląt jest celem każdego hodowcy. Trzeba jednak pamiętać, że cielęta bezpośrednio po urodzeniu nie posiadają przeciwciał ze względów na budowę łożyska krów. Warunkiem koniecznym jest więc zapewnienie im w możliwie jak najkrótszym czasie po urodzeniu pobrania siary w odpowiedniej ilości i jakości. Stanowi ona nie tylko pierwszy pokarm, ale również zapewnia ochronę przeciwko różnym czynnikom infekcyjnym znajdującym się w środowisku. Jednym z powodów zachorowań cieląt jest niedostateczne zabezpieczenie cieląt w immunoglobuliny. Cielęta takie są bardziej podatne na infekcje, którym przeważnie towarzyszy ciężki przebieg.

Kiedy należy podać siarę?

Pierwsze podawanie siary powinno nastąpić w ciągu 2 godzin po urodzeniu, natomiast drugie po ok. 6 godzinach. Przy nocnych wycieleniach jest to nieraz trudne do zrealizowania, jednak możliwe. Zalecenia te dotyczą oczywiście cieląt o prawidłowej żywotności i mających odruch ssania.

Zwierzętom, które z różnych powodów nie pobierają siary samodzielnie, należy podawać ją w tym terminie przy użyciu sondy żołądkowej (2–4 l jednorazowo).

Wczesne podanie siary z jednej strony umożliwia wysoką absorpcję immunoglobulin, zaś z drugiej w znacznym stopniu zabezpiecza przed zachorowaniem. Jeśli cielę otrzymało siarę zbyt późno, a dodatkowo w nieodpowiedniej ilości do zawartości w niej immunoglobulin, to jakość zabezpieczenia przed zachorowaniem w pierwszych tygodniach życia jest niewielka. W dodatku po 24 godzinach życia transport jelitowy immunoglobulin prawie zupełnie zanika (patrz tab. 1).

W praktyce wymienia się szereg problemów niewłaściwego zabezpieczenia cieląt siarą (tzw. niedoboru transferu odporności biernej). Do najważniejszych z nich należą:

• czynnik ludzki (brak kontroli jakości siary, zbyt późne podanie siary, pogląd, że siara powoduje biegunki, niewłaściwy sposób pojenia, np. z wiadra, niska temperatura siary);
• przyczyny ze strony krowy (wysoka wydajność, niewłaściwa długość okresu zasuszania, trudny poród, prekolostrum, tj. wydzielanie siary przed porodem, wprowadzenie nowego patogenu do stada, stany chorobowe wymienia);
• przyczyny ze strony cielęcia (słabe cielę, upośledzenie transportu immunoglobulin w jelitach).

W celu prawidłowego zabezpieczenia cieląt w immunoglobuliny siarowe noworodek powinien pobrać w pierwszych godzinach życia co najmniej 150 g immunoglobilin. W praktyce powinien zatem wypić ok. 2 l pierwszej siary bardzo dobrej jakości (patrz tab. 2). Podanie siary o niskiej zawartości immunoglobulin (poniżej 60 g/l) nie zapewni prawidłowego nabycia odporności biernej. Krowy ras mlecznych produkują przeważnie 4–8 l pierwszej siary. W przypadku zwierząt wysoko wydajnych są to nawet większe ilości (>10 l). Jednak możliwości pobrania siary są mniej więcej równe objętości trawieńca, czyli ok. 2 l. Przy dobrej jakości siary jest to w pełni wystarczające do zabezpieczenia immunologicznego. Istnieje jednak szereg czynników wpływających na gorszą jakość siary (wiek krów, sezon wycielenia, ilość pierwszej siary, liczba godzin po wycieleniu itp.) bądź niemożność jej pobrania od krowy (ciężki poród, zaburzenia okołoporodowe). W przypadku krów ras mlecznych siara jest przeważnie niższej jakości niż u ras mięsnych. Wynika to głównie z wysokiej produkcyjności bydła mlecznego, co dotyczy także ilości produkowanej siary (tzw. efekt zazcieńczenia).

W chowie fermowym cielę powinno uzyskać 150 g immunoglobulin w ciągu pierwszych 6–8 godzin życia (najlepiej przed upływem 2 godz. po urodzeniu). Biorąc pod uwagę powyższe zależności, pierwsza siara powinna być skontrolowana:

1. organoleptycznie (patrz tab. 3),
2. przy użyciu kolostrometru (siaromierza, patrz zdjęcia).

Dzięki pomiarowi kolostrometrem znana jest przybliżona zawartość immunoglobulin w siarze, a tym samym wiemy, jaką ilość siary musi cielę wypić, aby poprawnie zostało zabezpieczone przed zachorowaniem.

Przykładowo siara o ciężarze właściwym >1,071 zawiera ponad 120 g/l immunoglobulin. Wiedząc, że poziom zabezpieczający to >150 g/l immunoglobulin, wystarczy ok. 1,5 l pierwszej siary. Inaczej wygląda sytuacja, gdy ciężar właściwy wynosi <1,043. Cielę wówczas pojone nawet 2 razy w odstępie 6 godzin nabędzie zaledwie poniżej 50% wymaganego zabezpieczenia.

W przypadku braku dobrej jakości siary można ją podać po zdojeniu innej krowy (o ile w danym czasie istnieje taka możliwość). Drugim, pewniejszym, rozwiązaniem jest tworzenie wcześniej tzw. „banku siary”. Siarę prawidłową pod względem oceny organoleptycznej i o ciężarze właściwym >1,064 (ok. 100 g Ig/l) należy mrozić w temperaturze -20°C w małych porcjach (0,5 do 1 l). Taka objętość umożliwia szybkie rozmrożenie, które powinno odbywać się w temperaturze ok. 40°C. Nie wolno rozmrażać siary we wrzącej wodzie, ani w mikrofalówce. Siara powinna również być podawana cielętom w temperaturze zbliżonej do ok. 37°C.

Zamrożona siara może być przechowywana przez ok. 6 miesięcy, a nawet dłużej. Siara jest cennym pokarmem, dlatego jej nadmiar może być wykorzystany w odpajaniu cieląt starszych (do 10% dawki preparatu mlekozastępczego lub mleka).

Następstwa zdrowotne i ekonomiczne nieprawidłowego podawania cielętom siary są poważne. W konsekwencji popełnianych błędów dochodzi do schorzeń przewodu pokarmowego (występowanie biegunki), narządu oddechowego, zapalenia pępowiny, czy większej podatności na szereg infekcji. W szeroko rozumianej profilaktyce należy zatem uwzględnić długotrwałe działania polegające na szkoleniu osób obsługujących cielęta, każdorazowym monitorowaniu jakości pierwszej siary oraz utrzymaniu higieny żywienia i utrzymania.

dr hab. Robert Kupczyński

https://www.agrofakt.pl/odpajanie-cielat-siara/