TMR w żywieniu krów

TMR - to mieszanina pasz objętościowych i treściwych z dodatkiem składników witaminowo-mineralnych. Każda porcja takiej paszy zawiera właściwe proporcje składników odżywczych i wymaganą strukturę, zapewniającą właściwe funkcjonowanie żwacza. Popularność systemu TMR wynika z najwyższej stabilności żywienia krów, co jest konieczne w żywieniu wysokowydajnych sztuk, otrzymujących duże ilości pasz treściwych.

Zalety tego systemu ujawnią się po spełnieniu następujących warunków:
- Posiadanie dużego stada krów wysokowydajnych, o wyrównanym potencjale genetycznym.
- Pasze objętościowe muszą być bardzo dobrej jakości.
- Stado powinno być podzielone przynajmniej na trzy grupy żywieniowe - krowy zasuszone, w pierwszym okresie laktacji do 120 dnia, od 120 dnia do zasuszenia. Różnica w wydajności krów w grupie nie powinna przekraczać 10 litrów.
- Każda grupa otrzymuje TMR o innym składzie, osobno przygotowany i zadany.
- Duże stada krów - mała liczba krów powoduje, że spłaszcza się krzywa laktacji, gorzej są wykorzystywane pasze treściwe, a krowy mniej wydajne nadmiernie się otłuszczają, co grozi komplikacjami zdrowotnymi.

Przygotowanie TMR

Najlepsze pasze do sporządzania TMR to jakościowo dobre kiszonki o podwyższonej zawartości suchej masy (kiszonka z kukurydzy, prasowanych wysłodków, sianokiszonki z traw, motylkowatych). Do TMR nie nadaje się kiszonka z liści buraków, buraki pastewne, mokre wysłodki, wywar, głównie z powodu dużej zmienności składników pokarmowych. Ograniczona jest przydatność zielonek ze względu na powodowanie szybkiego zagrzewania się TMR. Przydatne jest młóto świeże i kiszone. TMR powinien zawierać w suchej masie 17-18% włókna surowego i przewagę pasz objętościowych - 75%, pociętych na długość 3-4 cm. Zawartość suchej masy powinna wynosić 40-50%. Po ściśnięciu pasza nie może się zlepiać, lecz rozsypywać, a części strukturalne powinny być widoczne.

Najlepiej, gdy kiszonki są przygotowane z roślin rozdrobnionych wtedy wóz je tylko miesza nie musi ciąć. Kiszonki z całych roślin wymagają pocięcia. Przy napełnianiu wozu paszowego najpierw ładowane są pasze treściwe, potem objętościowe. Wybór wozu zależy od oprzyrządowania i pojemności roboczej, która w zależności od producenta wynosi od 60 do 90% pojemności całkowitej.

Maksymalne pobranie pasz przez krowy wynosi 24-28 kg suchej masy (s.m.), a krowy zasuszone zjadają dziennie tylko 11-13 kg.

Zalety TMR
- Żywiąc przeżuwacze żywimy mikroflorę, a TMR stabilizuje warunki w żwaczu, sprzyja przemianom metabolicznym, poprawia zdrowotność.
- Wszystkie pasze są wymieszane i krowa zjada je w odpowiednich proporcjach. Możliwe jest skarmianie dużych dawek pasz treściwych, nawet do 60% s.m. dawki.
- Mając przez cały czas dostęp do tej samej paszy, krowy jedzą ją powoli, pobierając więcej o 1-1,5 kg s.m., co daje 2,3 l mleka więcej.
- Skład TMR ustala się oddzielnie dla każdej grupy na podstawie średniej wydajności mleka i wartości pokarmowej poszczególnych pasz.

Dzielenie na grupy

W USA, Holandii, Izraelu, gdzie średnia wydajność krów jest wysoka i wyrównana, przekraczająca 35 kg mleka, a krowy zasuszane są przy wydajności powyżej 20-25 kg mleka, stosuje się jedną uniwersalną dawkę; jeden TMR w oborze. Wtedy nie ma problemu otłuszczenia krów niskowydajnych, bo takich po prostu nie ma w stadzie. Oznacza to w praktyce, że wszystkie krowy przez cały okres laktacji otrzymują taką samą dawkę, obliczoną na zapotrzebowanie 1/3 najbardziej wydajnych krów. Natomiast krowy zasuszone są również żywione tą samą dawką, co w okresie laktacji, tylko "rozcieńczoną" 2-4 kg słomy. Stosowanie tej zasady znacznie upraszcza zarówno żywienie jak i całą technologię produkcji mleka. Nie ma potrzeby przegrupowywania krów i zastanawiania się, czy ma być grup dwie czy nawet cztery w okresie laktacji.

Przy znacznych różnicach wydajności mlecznej w stadzie, od 45-50 kg do 10-15 kg, skutki skarmiania jednego uniwersalnego TMR, na przykład pokrywającego zapotrzebowanie na 35 kg mleka mogą być opłakane. Wtedy krowy niskowydajne są przekondycjonowane. Doprowadzenie ponowne do średniej kondycji krów (3,5 pkt. BSC*) trwa miesiącami, a koszty złego zacielania i niższej wydajności, są bardzo duże.

Właściwie można zarządzać stadem gdy grupy żywieniowe różnią się średnią wydajnością o 10-12 kg mleka.

Jeden TMR w oborze, sporządzony dla wydajności 25 kg mleka, powoduje z jednej strony otłuszczenie krów w ostatnich tygodniach laktacji i marnotrawstwo paszy treściwej, z drugiej natomiast nie jest wystarczający na pokrycie zapotrzebowania krów produkujących 40 czy 50 kg mleka, co zmniejsza ich wydajność.

Błędne jest myślenie, że krowa sama "reguluje" pobranie paszy TMR, że dla wydajności np. 14 kg mleka pobierze 15-16 kg s.m., 28 kg s.m. przy wydajności 45 kg mleka. Krowa potrafi regulować pobranie paszy jedynie w zakresie 10%.

Jedna grupa może być zorganizowana w oborze, w której funkcjonuje stacja żywienia lub pasza treściwa zadawana jest dodatkowo "z ręki" np. w oborach wiązanych. Taki model proponowany jest dla stad 50-100 krów, gdzie ze względu na liczebność krów oraz pojemność wozu paszowego (zwykle małego) trudno jest podzielić stado na więcej grup żywieniowych.

Wady systemu TMR - brak indywidualizacji żywienia krów (np. "spłaszcza się" wydajność krów bardzo wysokowydajnych). Mniejsza jest możliwość kontroli pobierania pasz; istnieje możliwość wymieszania pasz nadpsutych; sortowanie pasz przez krowy; trudności w żywieniu małych grup.
Wartość pokarmową TMR określa się poprzez koncentrację energii, białka, składników mineralnych, witamin w 1 kg s.m. TMR-u. Żywienie powinno być do woli, a ilość zadanego TMR powinna pozwalać na pozostawienie na stole paszowym 3-5% niedojadów. Krowa powinna pobrać 25 kg s.m. TMR.
Bilansowanie wartości pokarmowej TMR - przy braku podziału na grupy koncentrację składników w 1 kg s.m. należy bilansować na wydajność mleka o 30% powyżej średniej stada. Przy podziale na 2 grupy dawkę bilansować na wydajność o 20% powyżej średniej dla grupy, a przy 3 grupach na wydajność o 10% powyżej średniej dla grupy.

TMR w małych stadach - podstawą żywienia jest tzw. TMR bazowy pokrywający zapotrzebowanie na 20 kg mleka. Krowom o wyższej wydajności na stół paszowy dosypuje się paszę treściwą, aby pokryć zapotrzebowanie na produkcję 30 kg mleka (TMR-2). Krowom o najwyższej wydajności np. 40 kg mleka dosypuje się do TMR-2 dodatkową ilość paszy treściwej i powstaje TMR-3.
O tym jaki powinien być prawidłowy TMR mówił, podczas wykładu na Fermie Bydła 2008 w Poznaniu, prof. dr hab. Zygmunt Maciej Kowalski. Stwierdził, że: "Ważną, często pomijaną dotychczas sprawą jest dobre pocięcie i wymieszanie paszy. Pasza objętościowa sucha powinna być pocięta na sieczkę o długości 4-8 cm, a pozostałe na cząstki poniżej 18 mm. Wówczas krowy paszy nie wybierają, pobierają jej więcej i lepiej trawią". Powiedział także że: "Zakup wozu paszowego - nie rozwiązuje problemu żywienia wysokowydajnych krów. Nieumiejętne korzystanie z tej technologii może być przyczyną wielu problemów zdrowotnych u bydła. Przed zakupem najlepiej jest wypożyczyć wóz z firmy paszowej i sprawdzić czy pasuje do posiadanych pasz objętościowych".

Co mówią badania

Ostatnie badania wykazały, że:
- Krowy zostawiają cząstki o wielkości ponad 18 mm, wyjadając mniejsze. Sortowanie jest niekorzystne, bo prowadzi do subklinicznych kwasic.
- Pozostawione niedojady pobierane przez krowy zdominowane (pierwiastki, po porodzie, słabsze, niższe w hierarchii stada, kulawe) są niższej wartości pokarmowej, co może być powodem ketozy.
- Krowy w oborach, wolnostanowiskowych sortują TMR bardziej niż na uwięzi. W innych stwierdzono, że krowy zostawiały dłuższe cząstki po zmianie TMR z wysokoobjętościowego na niskoobjętościowy. To jest bardzo ważne w adaptacji do nowej dawki po porodzie stwarzając ryzyko kwasicy, przemieszczenia trawieńca.
- Zbyt suchy TMR jest łatwiej przebierany (sortowany) niż o prawidłowej wilgotności wynoszącej 40-45% s.m. W doświadczeniu po dodaniu wody do suchego TMR (ponad 65% s.m.) zmniejszyło się sortowanie TMR.

Karmienie krów TMR

TMR powinien być dostępny dla krów w ciągu doby przez minimum 20 godzin. Zadawać TMR jest lepiej między dojami niż w czasie doju, gdyż zwiększa to częstotliwość podchodzenia krów do stołu paszowego. Im częściej jest zadawany TMR, tym lepsze jest jego pobieranie.

Tradycyjnie zadaje się TMR w dwóch równych odpasach - porannym 50% i popołudniowym 50%. W okresach wysokich temperatur zmienia się proporcje na 30% rano i 70% w odpasie popołudniowym. Niedojadów powinno zostawać 3-5% a ich struktura fizyczna i wartość pokarmowa powinny być takie same jak zadanego TMR (różnica do 10% na każdym sicie).

Stanisław Nowowiejski

http://www.odr.pl/produkcja-zwierzca/bydo/243-tmr-w-zywieniu-krow