BCS jako narzędzie w zarządzaniu stadem krów mlecznych

Kondycja zwierzą to aktualny stan fizjologiczny, który jest wynikiem stopnia odżywienia i wytrenowania organizmu, a także stosowanych zabiegów pielęgnacyjnych. Na podstawie rozwinięcia tkanki mięśniowej i tłuszczowej oraz wzajemnych proporcji między nimi wyróżnia się u podstawowych gatunków zwierząt gospodarskich kondycję hodowlaną, opasową, głodową i wystawową    (Guliński 1996).

Ocena kondycji ma na celu określenia stanu rezerw energetycznych krów. Służy do oceny prawidłowości żywienia i stanu zdrowia krów. Powszechnie używaną metoda oceny odżywienia krów jest opracowany w Wielkiej Brytanii, a udoskonalony w USA subiektywny i półilościowy system punktowej oceny zapasów energetycznych zwany BCS (Body Condition Scoring) w Polsce używany jest również termin PWK (punktowy wskaźnik kondycji) (Sabik 2006). Jest to metoda nieinwazyjna. W metodzie tej podane zostały optymalne stany kondycji zwierząt w zależności od jego stanu fizjologicznego, wieku, przeznaczenia, produkcyjności i wydajności (Adamski, Kupczyński 2005). Metoda ta określa stan rozwinięcia tkanki tłuszczowej podskórnej oraz umięśnienia.

Metodę tę wprowadzono na początku lat 60 – tych w Nowej Zelandii dla owiec (Jaśkowski, Twardoń 2002). Obejmowała ona palpacyjną ocenę zapasów tłuszczu podskórnego zgromadzonego w tylnej części kręgosłupa. Owce były oceniane w skali sześciopunktowej od 0 – 5 gdzie ocena,,0” oznaczał punkt krytyczny, a ,,5” zatuczenie zwierzęcia (Guliński 1996). Tę technikę dla potrzeb bydła mięsnego zaadaptowali Lowman i wsp. Włączyli oni również do oceny wartości pośrednie dla not głównych, uzyskując w rezultacie 11-punktową skalę oceny ( 0; 0.5; 1.0; 1.5; 2.0; 2.5; 3.0; 3.5; 4.0; 4.5; 5.0) (Guliński 1996). Wprowadzili oni również do oceny dodatkowe okolice ciała, odcinka lędźwiowego i nadkulszowego. W Australii u bydła mlecznego stosowany jest do obecnej chwili 8-stopniowa skala oceny kondycji krów mlecznych, w Nowej Zelandii natomiast kondycja szacowana jest według skali 10-stopniowej(Jaśkowski, Twardoń 2002). Oba te systemy oceny wykorzystują przede wszystkim wizualną ocenę krowy do definiowania jej kondycji. Uzupełnieniem tej metody jest wykonanie fotografii, zawierającej krótki opis ocenianych elementów budowy ciała krów. Technika oceny kondycji krów mlecznych w tych dwóch krajach, preferująca wizualną inspekcje, ma swoje uzasadnienie w fakcie występowania dużej ilości krów utrzymywanych w systemie wolnowybiegowym (Guliński 1996). W Europie jak również w Stanach Zjednoczonych wykorzystywana jest 5-stopniowa skala oceny kondycji. Metoda ta polega nie tylko na palpacyjnej, ale i wzrokowej ocenie otłuszczenia wyrostków kolczystych i żebrowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa, okolicy pośladkowej nadkulszowej oraz guza biodrowego (Wildman i wsp. 1982).

Pomimo, że jest ona metodą subiektywna (Ferguson i wsp. 1994) stwierdzają, że przy odpowiednim wyszkoleniu osób oceniających jest ona w miarę dokładna i daje powtarzalne wyniki (Jagłowska, Nogalski 2007). Techniczna ocena kondycji polega na ocenie wzrokowej i poprzez ucisk dłonią tylnej części ciała i grzbietu krowy. Ocenę prowadzi się na stojącym zwierzęciu, przy dobrych warunkach świetlnych, podchodząc do krowy zawsze z prawej strony.

Kondycje krowy oceniamy w skali pięciopunktowej. Szczegółowo ocenia się stopień umięśnienia i otłuszczenia zwierzęcia w ośmiu miejscach:

• wyrostki kolczyste kręgów lędźwiowych;

• linia poprowadzona między wyrostkami kolczystymi, a wyrostkami poprzecznymi kręgów lędźwiowych;

• zakończenie krawędzi wyrostków poprzecznych;

• przejście wyrostków poprzecznych w dół głodowy;

• guzy biodrowe i kulszowe;

• płaszczyzna między guzem biodrowym, a kulszowym;

• płaszczyzna między dwoma guzami biodrowymi;

• okolice okołoodbytowe.

    Średnia z ośmiu punktów stanowi ocenę kondycji krowy w skali od 1 do 5 punktów (BCS), która przedstawia się następująco:

• krowa bardzo chuda;

• krowa chuda, ale kości grzbietu nie sterczą i są nieco pokryte mięśniami;

• krowa w średniej kondycji, guzy kulszowe i biodrowe są zaokrąglone i miękkie w dotyku;

• krowa gruba i okrągła, pojedyncze kręgi wyczuwalne tylko przy silnym ucisku;

• krowa bardzo otłuszczona, przy nasadzie ogona wyraźne fałdy, a dół podogonowy wypełniony tłuszczem (Kimber 2008).

Ocenę każdej krowy powinno przeprowadzić się kilka razy w ciągu laktacji:

• kilka dni przed i po wycieleniu;

• po pierwszym i drugim miesiącu od wycielenia;

• w połowie laktacji;

• na dwa miesiące przed zasuszeniem;

• w momencie zasuszenia.

    Kiedy kondycja i otłuszczenie zostaną niezależnie zmierzone, okazuje się, że można uzyskać ocenę zgodną w 65-90%. Użyteczność i wiarygodność BCS jest uzależniona od trzech aspektów:

• powtarzalności – możliwości dokonania przez tą samą osobę identycznej ocenę tego samej krowy w czasie kolejnego badania;

• przewidywalności – możliwość ukazania rzeczywistych komponentów ciała, nie tylko otłuszczenia, lecz także stopnia umięśnienia lub jego zmiany;

• odtwarzalności – możliwość niezależnego nadania w danym momencie jednakowej oceny jednemu zwierzęciu przez różnych badających (Adamski, Kupczyński 2005).

Kondycja jest zróżnicowana w zależności od fazy okresu produkcyjnego. Zmieniająca się punktacja BCS podczas laktacji powiązany jest ze zmianami bilansu energetycznego.

Podsumowanie

    Wraz z wycieleniem organizm krów poddany zostaje dodatkowemu obciążeniu, jakim jest synteza i sekrecja mleka. W tym okresie nie może ona pobrać takiej ilości paszy, aby w pełni pokryć zapotrzebowanie produkcyjne. Dlatego też bardzo ważny jest odpowiedni poziom zapasu tkanki tłuszczowej. Jeśli kondycja będzie za wysoka (4 pkt. BCS) mogą wystąpić choroby metaboliczne, natomiast brak zapasowej tkanki tłuszczowej ≤(2,5 pkt. BCS) może spowodować spadek wydajności mlecznej krowy.

    Każdej fazie produkcji odpowiada konkretny stan kondycji. W okresie zasuszenia 3,5 pkt. BCS, miesiąc po wycieleniu 2,5-3,0 pkt. BCS, środek laktacji 3,0 pkt. BCS, a koniec laktacji i początek zasuszenia 3,0-3,5 pkt. BCS. Odstępstwa od przyjętych norm dla każdej z faz może prowadzić do problemów z cielnością, wzrostem częstotliwości chorób na tle przemiany materii jak również stany zapalne wymienia. Z każdym z tych przypadków wiąże się znaczne obniżenie: wydajności mlecznej, przydatności do dalszego chowu i hodowli, efektywności produkcji. Dlatego zalecane jest systematyczne kontrolowanie kondycji ciała, szczególnie w okresie okołoporodowym oraz we wczesnej laktacji.

    Systematyczne kontrolowanie bilansu energetycznego u wysokowydajnych krów jest uzasadnione z uwagi na zminimalizowanie strat ekonomicznych poprzez odpowiednie modyfikowanie dawek pokarmowych, zastosowanie preparatów energetycznych i mineralnych oraz profilaktykę. Ustalenie zależności pomiędzy wielkością utraty kondycji oraz wynikającymi z tego zmianami parametrów metabolicznych w okresie okołowycieleniowym i we wczesnej laktacji jest istotną informacją mającą wpływ na zdrowotność oraz wyniki produkcyjne stada. Celem wykonywania oceny kondycji jest: ocena rezerw tłuszczowych ciała, poprawności żywienia i zbilansowania dawki pokarmowej w poszczególnych fazach laktacji, uzyskanie najkorzystniejszej wydajności mlecznej, unikanie komplikacji porodowych oraz zaburzeń płodności, profilaktyka zaburzeń metabolicznych. Przedstawiona metoda oceny zapasów tłuszczu podskórnego i umięśnienia może pomóc hodowcom w prawidłowym zarządzaniu stadem krów mlecznych.

Mgr inż. Paweł Murawski

http://www.agrocentrum.pl/bcs-jako-narzedzie-w-zarzadzaniu-stadem-krow-mlecznych/