Jak zrobić dobrą kiszonkę z kukurydzy?

Kiszonka…

Kiszenie polega na zakwaszaniu masy roślinnej kwasem mlekowym tworzonym przez bakterie. Bakterie fermentacji kwasu mlekowego znajdują się na roślinach. W warunkach beztlenowych bakterie te produkują kwas mlekowy, który zmienia środowisko na kwaśne. W takich warunkach i przy odpowiednim stężeniu kwasu mlekowego kiszonka nie psuje się i można ją długo przechowywać, pod warunkiem, że nie ma do niej dostępu powietrza. W kwaśnym środowisku giną niepożądane mikroorganizmy, które powodują gnicie kiszonki i rozkład białka, w wyniku czego powstają substancje szkodliwe.

Czynnikami wpływającymi na rozwój bakterii fermentacji mlekowej są:

•  wysoka zawartość cukru,
•  dokładne rozdrobnienie,
• właściwa wilgotność surowca,
• czystość zakiszanego materiału,
• dokładne ubicie,
• staranne okrycie (szybkie odcięcie dostępu powietrza).

Podstawową częścią rośliny kukurydzy decydującą o jakości plonu jest kolba. Niska zawartość w niej włókna, a wysoka łatwo strawnych węglowodanów powoduje, że jej wartość energetyczna jest o ponad 60% wyższa niż łodygi i liści. W związku z tym nie należy się spieszyć ze zbiorem kukurydzy na kiszonkę. Opóźnienie terminu zbioru z dojrzałości mlecznej do woskowej ziarna zwiększa udział kolby w suchej masie całej rośliny z 35% do ok. 50%. Natomiast zwiększenie udziału kolby w suchej masie całej rośliny kukurydzy z 45% do ok. 55% powoduje spadek zawartości włókna o ¼ i wzrost wartości energetycznej o 10%.

Zmiany składu chemicznego w zielonce z kukurydzy w zależności od fazy wegetacji.

Wpływ terminu zbioru kukurydzy na udział kolby w suchej masie całej rośliny.

Wpływ udziału kolby (w suchej masie całej rośliny) na skład chemiczny i wartość energetyczną kiszonki z kukurydzy.

Kiedy zbierać?

Optymalny termin zbioru kukurydzy na kiszonkę to faza woskowa lub woskowo-szklista ziarna. Wtedy zawartość suchej masy wynosi od 30% do 35%. W tej fazie wegetacji w ziarniaku jest dużo skrobi i można go łatwo rozdrobnić walcami sieczkarni. Uzyskuje się wówczas najwyższy plon suchej masy z hektara. Nie zaleca się natomiast opóźniać zbioru kukurydzy do zakiszania, ponieważ już przy 37% suchej masy uzyskuje się materiał suchy, twardy i trudny do rozdrobnienia. Słabo rozdrobnioną zielonkę trudno dokładnie ubić w silosie czy na pryzmie, a tym samym stworzyć warunki beztlenowe, niezbędne do rozwoju bakterii kwasu mlekowego. Pozostające powietrze sprzyja rozwojowi pleśni i grzybów, które mając wystarczającą ilość składników pokarmowych, produkują toksyny mające negatywny wpływ na zdrowie i rozród krów. Przy wybieraniu kiszonki łatwo dochodzi do wnikania powietrza w głąb. Zazwyczaj kiszonka wyprodukowana z takiego surowca jest niskiej jakości i niechętnie pobierana przez krowy.

Łatwym sposobem wyznaczenia optymalnego terminu zbioru kukurydzy na kiszonkę jest obserwacja linii mlecznej ziarnika. Gdy znajduje się ona w odległości 1/3 od podstawy ziarniaka to zawartość suchej masy kształtuje się na poziomie 35%. Przy normalnym przebiegu pogody w końcowym okresie wegetacji kukurydzy zawartość suchej masy zwiększa się o 0,5% dziennie, a przy bardzo ciepłej pogodzie wzrost ilości suchej masy może wynosić 0,75%.

Na strawność składników pokarmowych wpływa także rozdrobnienie zakiszanego surowca. Zawarte w częściach wegetatywnych (łodydze i liściach) włókno jest trawione przez bakterie w żwaczu krowy. Jest to możliwe tylko poprzez fizyczny kontakt bakterii z cząstkami kiszonki. Dlatego krótkie pocięcie zwiększa powierzchnię kontaktu, co poprawia wykorzystanie włókna. Aby skrobia zawarta w ziarniaku była rozłożona przez bakterie żwacza lub enzymy krowy, musi być on uszkodzony lub rozgnieciony. Tego rozdrobnienia dokonują sprawne i niestarte wałki maszyny do zbioru. Ustawienie sieczkarni na cięcie na długość 08 – 10 cm to uszkadza ponad 95% ziarniaków. Im zielonka jest starsza i bardziej sucha, tym sieczkarnię należy ustawić na krótsze cięcie.

Kukurydza jest rośliną bardzo łatwo zakiszającą się ze względu na duża zawartość cukrów rozpuszczalnych. Kiszonkę bardzo dobrej jakości można przechowywać bez strat przez długi okres. Problem pojawia się podczas wybierania kiszonki, szczególnie w okresie letnim. Dostęp powietrza powoduje rozwój drożdży i pleśni, co prowadzi do wzrostu temperatury i podwyższenia pH kiszonki, przez co namnażają się bakterie kwasu masłowego i dochodzi do wtórnej fermentacji. Chcąc temu zapobiec konieczne jest zastosowanie w trakcie produkcji dodatku konserwantu czyli tzw. zakiszacz. Najlepiej, by miał w swoim składzie bakterie Lactobacillus buchneri, który produkuje kwas propionowy i octowy, hamujące rozwój pleśni i grzybów.

Prawidłowe zakiszanie

Zwożąc zielonkę do silosu lub na pryzmę należy ją rozrzucać równomiernymi warstwami i od razu ubijać. Najlepiej sprawdzają się w tym ciągniki kołowe. Ugniatanie powinno trwać jeszcze przez 1 godzinę po zwiezieniu ostatniej przyczepy. Ubijanie jest czynnikiem ograniczającym szybkość napełniania silosu lub formowania pryzmy, ale nie należy się z tym spieszyć, gdyż pozostawione resztki powietrza przedłużają proces zakiszania (obniżania pH kiszonki), a to podwyższa straty składników pokarmowych. Słabo ubita kiszonka jest podatna na wtórną fermentację z chwilą rozpoczęcia jej pobierania. Powietrze wnika w głąb stosu kiszonkowego do 50 cm, a czasami nawet do 100 cm.

Zakiszaną kukurydzę należy szczelnie okryć folią, co ma zapewnić warunki beztlenowe, konieczne do prawidłowego rozwoju bakterii fermentacji kwasu mlekowego. Dodatkowo folia zapobiega wnikaniu do kiszonki wody opadowej. Powinna też być odpowiednio dociążona. Prace związane ze zbiorem, zwózką i ubijanie powinno się tak zorganizować, by zakiszanie zakończyć w ciągu 3 dni.

Pobieranie

Kiszonka jest gotowa do pobierania po 6 tygodniach. Pobierając ją, odkrywamy folię tylko z takiej ilości, jaką potrzebujemy jednorazowo. Ściana kiszonki powinna być pionowa, by jej kontakt z powietrzem był jak najmniejszy. Wymiary pryzmy lub zbiornika (szerokość i wysokość) powinny być dostosowywane do wielkości stada krów/ilości skarmianej kiszonki. Zaleca się, by latem w ciągu tygodnia wybierać warstwę o grubości 2,5 metra.

W okresie letnim można zabezpieczyć kiszonkę przez zagrzewaniem, spryskując jej czołową ścianę roztworem kwasu propionowego, roztworem mocznika lub ich mieszaniną. Roztwór wnika w kiszonkę na głębokość 3-5 cm i hamuje rozwój grzybów i pleśni. Po spryskaniu dobrze jest okryć ścianę kiszonki folią w celu ograniczenia ulatniania się zastosowanych preparatów.

Dobra jakość kiszonki

Kiszonka dobra jakościowo powinna mieć zapach aromatyczny, chlebowy, lekko kwaskowy, ale nie ostry. Jej konsystencja i barwa musi być zbliżona do materiału wyjściowego oraz wolna od pleśni i zanieczyszczeń. Należy zrobić wszystko, by kiszonka była dobrej jakości, ponieważ błędów popełnionych w trakcie produkcji nie można później zniwelować. Skarmiając kiszonkę z kukurydzy gorszej jakości, krowy pobierają mniej suchej masy, a prze to dają mniej mleka.

Prawidłowo wyprodukowana kiszonka z kukurydzy powinna spełniać następujące parametry:

• sucha masa: 30-35%,
• skrobia: minimum 30% w suchej masie,
• włókno surowe: maksimum 20% w suchej masie,
• ADF: maximum 25% w suchej masie,
• NDF: maksimum 45% w suchej masie,
• zawartość energii: minimum 6,5 MJ NEL lub 0,9 JPM w 1 kg suchej masy.

http://www.hrsmolice.pl/pl/kukurydza/jak-zrobic-dobra-kiszonke-z-kukurydzy